Temel Aldığım Kuramsal Modeller
Varoluşcu Psikoloji —> Varoluşçu psikoloji insanın varolmaktan kaynaklanan bir takım temel çatışmaları olduğunu ve çoğu ruhsal sorunun bu çatışmaların doğrudan veya dolaylı sonuçları olduğunu varsayar. Bu demek oluyor ki insanın varolması bile bir takım zorluklar yaşamasını kaçınılmaz kılıyor. Varoluşçu kuram insanın yaşamsal serüvenini ve çatışmalarını türlü isimlerle etiketlemektense bu zorlanmaların insan olmanın ve yaşam serüveninin ayrılmaz parçaları olduğunu özellikle vurguluyor. İnsan olmanın doğası gereği kimi konularda zorlanan insanların bozuk, kusurlu, problemli, ‘hastalıklı’ olarak görülmesi doğru değildir çünkü çatışması olmayan bir insan varolamaz.
Psikanalitik Psikoloji —> Psikanaliz özü itibariyle deterministik bir kuram olsa ve insan ruhunu özgürlüğe yer bırakmayacak şekilde katı neden sonuç ilişkilerine bağlı bir şekilde ele alıyor görünse de asıl gayesi insan ruhunu özgürleştirmektir. Kişi bilinçdışı çatışmalarını bilinç düzeyine taşımadıkça ona farkında olmadığı bilinçdışı süreçleri hükmedecek ve kişi neyi neden yaptığını bilmeyecektir. Kendimizi ve bilinçdışı süreçlerimizi tanıdığımız ölçüde kendi hayatımızın efendisi olabiliriz. Aksi taktirde geçmişin, travmatik deneyimlerimizin ve çoğunluğu aile içerisinde edinilen sorunlu psikolojik mirasımızın hayatımızı yönetmesine izin veririz.
Her insan eşsizdir.
Bu ne kadar biliyorsak bilelim her insanı kendine özgü eşsiz bir insan olarak sıfırdan ele almak tanımaya çalışmak ve ezberden gitmemek anlamına geliyor. Her insan biriciktir ve ezberlenmiş formüllerle açıklanamaz. Kuramlar bize yol gösterir, ortak paydalarımız birbirimizi anlayabilmemizi ve anlaşabilmemizi mümkün kılar ancak insan kuramlar üstüdür ve her insan kendine özgü bir yapısı içerisinde anlaşılmaya çalışılmalıdır.
Terapi süreci iki eşit insan arasında ilerler
Psikoterapi iki eşdeğer, olgun, kabul edilebilir, sevilebilir, bağımsız insan arasında karşılıklı dinamik bir ilişkidir. Terapist bu bağlamda kişiye ben okeyim sen okey değilsin gibi bir mesaj vermemelidir. Bu ilişkide;
biri ebeveyn diğeri çocuk değildir,
biri yol gösteren diğeri kaybolmuş kişi değildir,
biri akıl veren diğeri akla muhtaç bir kişi değildir,
biri sorun çözen diğeri sorunlu değildir,
biri öğretmen diğeri öğrenci değildir.
Doğru eşleşme önemlidir
Doğru insanlar da bir biri için yanlış olabilir. Bu tüm ilişkilerde olduğu gibi terapi ilişkisinde de geçerli. Uzmanın çok donanımlı, deneyimli samimi olması ve sizin de öyle olmanız her zaman doğru bir eşleşme yakalayacağınızı garantilemez. Terapi süreci iki farklı kişinin kişiliklerinin etkileşime girdiği bir süreçtir ve her iyi ilişki gibi iyi bir terapi ilişkisi de doğru bir eşleşme üzerine kurulmalıdır.
Buna karşın mutlak doğru bir eşleşme yoktur. Çift olmanın gereği iki tarafın git gide birbirini daha iyi anlaması ve çift olma niteliğini koruyabilmek adına kendilerini sürekli revize etmesidir. İnsanı geliştiren de bir noktada her uyumsuzlukta bir sonraki seçeneğe ilerlemek değil ilişkiye bağlı kalmak ve bunun için çaba sarfetmektir.
Güven ilişkisinin önemi
Terapi güven ilişkisi zemininde yürür. İlişki zamanla derinleşir taraflar bir biri için git gide daha önemli hale gelir ve güven zemini güçlenir. Ancak güven ilişkisi sadece karşımızdaki kişinin ne kadar güvenilir olduğuna değil aynı zamanda güvenebilme kapasitemize bağlıdır. Güvenilir olmak ve güvenebilir olmak sahip olunması gereken temel insani vasıflardır. Bu bağlamda evet terapi güven ilişkisi üzerinde ilerler ancak her zaman güven ilişkisiyle başlamaz. Zor güvenen kimileri içinse gerçek bir güven ilişkisinin kurulması neredeyse hedeflenen sonuca ulaşmak anlamına gelir. Yani güven ilişkisi kurulması bazen sürecin başı bazen sonudur.
Güzergahı akışta ilerleyen bir süreçtir
Terapi bilinçli olandan bilinçdışına doğru, kolay olandan zor olana doğru bir süreçtir. Bu yolculuğa öncülük eden her zaman danışandır. Bunun ötesinde terapi nereden gelinip nereye gidildiği net olarak belli olmayan bir süreçtir. Belirsizlik muğlaklık korkutucu gelebilir. Belirsizliğe tahammül seviyesinin düşüklüğü ruhsal bozuklukların temel göstergelerinden birisi. Bazılarımız belirsizlik karşısında daha yüksek seviyeli bir huzursuzluk, kaygı hissedebilir ve nasıl bir program dahilinde ilerlediğini ve kendini nelerin beklediğini bilmek isteyebilir. Bu şekilde çalışan ekoller ve uzmanlar olsa da bu benim benimsediğim bir çalışma şekli değil. Terapist size seans odasında belirsizlikleri giderip daha belirgin bir akış sağlayabilir ancak hayat böyle değildir, ilişkimizin nereye gideceğini bilmeyiz, sınavlarımızın sonucunun ne olacağını, ekonominin nasıl seyredeceğini bilmeyiz. Kısacası hayat biz rahat edelim diye bu belirsizlikleri ortadan kaldırmaz ve yarın bizi nelerin beklediğini bilmeyiz. Doğrusu geçmişe dair de cevabını veremediğimiz çokça soru vardır. Hayat bizden belirsizliklerle dolu bir dünyada cevapsız sorularla yaşamamızı talep eder. Terapi ortamı bunu giderecek olursa kişi seans odasında daha iyi hissedebilir ama adımını dışarı attığında her şey eski haline döner. Doğal olarak seanslar hayatın gerçek dinamiklerinden kopuk olmamalıdır. Belli bir çerçevede düzen istikrar sürecin olmazsa olmazıdır, teyit edilmese de gününde ve saatinde seansın gerçekleceği bilinir, süreç kendi doğal akışında bizi doğru yere götürür ama bu bütünüyle net bir yol haritası ile önceden öngörülemez.
Disiplin
Terapi gün ve saati mümkün mertebe sabit olmalı ve haftalık görüşmeler aksatılmamalıdır. Düzensiz bir seans ilerleyişi terapi sürecinin zayıflamasına verimsizleşmesine ve nihayetinde kopmasına neden olur. İstikrarsız ilerleyen bir seans sürecinin istenen tarzda bir sonuç verdiğini görmek istisnai bir durumdur. Seanslar aksatılmamalıdır. Çok zaruri durumlarda önceki sonraki günlere kaydırma yapılabilir. Ancak bu düzenlilik ve istikrar hissini zedeleyecek kadar sık yaşanmamalıdır. Sık sık seans iptali olduğu durumlarda verimliliğin önemli bir şekilde düşeceği unutulmamalıdır.
Psikoterapi sadece seans esnasındaki konuşmalardan oluşan bir süreç değildir. Hatta sürecin diğer bileşenleri önem sırasında yer yer bu konuşmaların önüne geçebilir. Kaotik ve kontrolden çıkmış gibi görünen hayatımızda seansların sabitliği ve istikrarı ile önemli bir referans noktası olur.
Takipte Kalın